University of Twente Student Theses

Login

Van feit tot frame: hoe Nederlandse dagbladen berichtten over de vuurwerkramp

Hond, M.C. de (2006) Van feit tot frame: hoe Nederlandse dagbladen berichtten over de vuurwerkramp.

[img] PDF
2MB
Abstract:Op 13 mei 2000 vond in de wijk Roombeek te Enschede een ramp plaats. Een brand bij vuurwerkfabriek SE Fireworks had een tweetal zeer zware explosies tot gevolg. Hierbij vielen 22 doden en 947 gewonden. Naar aanleiding van deze gebeurtenis is in Nederland het externe veiligheidsbeleid aangescherpt door de overheid. Een ramp van dergelijke omvang en impact heeft veel stof doen opwaaien in de media. Deze media (in de persoon van journalisten) moesten daarbij een selectie maken om te bepalen ‘wie of wat nieuws was’ (agenda setting) en ‘hoe dat nieuws te brengen’ (framing). Framing is dus een visie; een kader waarbinnen een onderwerp of persoon belicht wordt. Voorliggend onderzoek beoogt in kaart te brengen hoe de Nederlandse dagbladen hebben bericht over de vuurwerkramp in Enschede. Hiertoe is een antwoord gezocht op de volgende onderzoeksvragen: I Welke frames zijn gebruikt bij de berichtgeving rond de vuurwerkramp II In hoeverre is in het gebruik van frames bij de berichtgeving over de vuurwerkramp verschil te ontdekken tussen Nederlandse kranten? III In hoeverre is in het gebruik van frames bij de berichtgeving over de vuurwerkramp verschil te ontdekken in de tijd? Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden is inhoudsanalyse verricht op de 4928 artikelen die van mei 2000 tot en met mei 2003 zijn verschenen in het Algemeen Dagblad, De Telegraaf, De Volkskrant en TC Tubantia (de regionale krant van Twente). In deze analyse is bepaald in hoeverre de kranten: - (het handelen van) de landelijke en/of lokale overheid noemden; - een negatieve, neutrale of positieve tone-of-voice hanteerden wanneer de overheid genoemd werd; - gebruik maakten van het conflictframe, human-interestframe, verantwoordelijkheidsframe, economische-gevolgenframe en/of moraliteitsframe. Uit het onderzoek kwam naar voren dat van de 4928 artikelen er 3942 (80%) relevant waren voor het onderzoek. De meeste krantenartikelen waren, conform de verwachting, afkomstig uit de regionale krant TC Tubantia (n=2686). Naarmate de tijd verstreek, nam het totale aantal artikelen over de vuurwerkramp af. In het eerste jaar na de ramp verschenen 2699 (68,5%) artikelen, in het tweede jaar was dit aantal gedaald tot 839 (21,3%) en in het derde jaar na de ramp zijn slechts 104 (10,2%) artikelen gepubliceerd. De lengte van de berichten varieerde van 19 tot 3341 woorden, met een gemiddelde van 395 woorden. In het onderzoek is onderscheid gemaakt tussen korte artikelen (maximaal 100 woorden), middellange artikelen (100-600 woorden) en lange artikelen (meer dan 600 woorden). De middencategorie was het meest populair bij de kranten; ongeveer 70% van het onderzochte materiaal behoorde hiertoe. Het Algemeen Dagblad gaf daarnaast als enige krant de voorkeur aan korte artikelen (26,6%) boven lange artikelen (18,4%). De landelijke overheid werd het vaakst genoemd in De Volkskrant (71,6% van haar artikelen) en de lokale overheid in TC Tubantia (64,9% van haar artikelen). Hieruit kan geconcludeerd worden dat, zoals verwacht, de regionale krant het vaakst aandacht besteedt aan de lokale overheid. TC Tubantia staat als regionale krant dicht bij de lokale gebeurtenissen en verslaat dan ook meer over de lokale overheid. De tone-of-voice die gehanteerd werd door de kranten wanneer de overheid ter sprake kwam, was veelal neutraal (-,11 voor de landelijke overheid en -,14 voor de lokale overheid, op een schaal van -2 tot en met +2). TC Tubantia hanteerde voor beide overheidsniveaus een significant positievere toonzetting dan de drie landelijke dagbladen, die onderling niet significant verschilden. De Telegraaf bleek zowel over de landelijke als lokale overheid het meest negatief te zijn. Wat betreft het gebruik van frames, kwam uit dit onderzoek naar voren dat het Algemeen Dagblad gemiddeld 1,6 frame telde per artikel, De Telegraaf 2,1 frames, De Volkskrant 1,8 frame en TC Tubantia 2,2 frames. Het AD gebruikte significant vaker feitelijke informatie dan de andere kranten. TC Tubantia benutte significant vaker het human-interestframe (conform de verwachting) en het economische-gevolgenframe dan de drie landelijke dagbladen. Het meest voorkomende frame in de totale onderzoeksperiode bij alle vier de kranten was het verantwoordelijkheidsframe. Het framegebruik kon gekoppeld worden aan pieken in de berichtgeving. Deze pieken werden mogelijk ingegeven door gebeurtenissen gedurende de onderzoeksperiode. Enkele van deze opvallende pieken zijn nader onderzocht. Periode 1 (mei/juni 2000) werd gekenmerkt door de hectische gebeurtenissen direct na de vuurwerkramp. TC Tubantia benutte hier het vaakst het human-interestframe, terwijl de landelijke dagbladen vooral gekenmerkt worden door het verantwoordelijkheidsframe. In periode 4 (augustus/september 2000) stond het onderzoek naar de SE Fireworks centraal. Het AD bediende zich hier veelal van het conflictframe en de andere kranten van het verantwoordelijkheidsframe. Periode 11 (februari/maart 2001) had het uitkomen van het onderzoeksrapport van de Commissie Oosting als centraal thema en in alle vier de kranten werd toen veelal het verantwoordelijkheidsframe aangetroffen. Periode 24 en 25 (februari/maart/april 2002) hadden te maken met de juridische afwikkeling van de ramp. In de periode 24 bedienden het AD en De Volkskrant zich duidelijk van het verantwoordelijkheidsframe, terwijl De Telegraaf en TC Tubantia meer gebruik maakten van het conflictframe. In periode 25 waren het AD en De Telegraaf vooral gericht op het conflictframe, TC Tubantia op het verantwoordelijkheidsframe en De Volkskrant op beide frames. Tussen het gebruik van het conflictframe en het verantwoordelijkheidsframe bestond een positief verband; naarmate het ene frame vaker voorkwam, kwam het andere frame ook vaker voor. Verder nam het framegebruik toe naarmate de hoeveelheid feitelijke informatie verminderde en vice versa. Tevens kon geconcludeerd worden dat het framegebruik toenam naarmate een krantenartikel langer werd (en andersom), wat in de lijn der verwachting lag. De verwachting dat De Volkskrant meer gebruik zou maken van de serieuze frames (conflict, verantwoordelijkheid en economische-gevolgen) kon niet volledig teruggevonden worden in deze studie; De Telegraaf besteedde namelijk meer aandacht aan het economische-gevolgenframe dan De Volkskrant. De veronderstelling dat De Telegraaf zich als populaire krant meer zou bedienen van het human-interestframe dan De Volkskrant kon bevestigd worden, maar slechts met een miniem verschil (11,4% versus 10,4%). Het onderzoek biedt voorzichtige aanleiding om te veronderstellen dat framegebruik in relatie tot een calamiteit zoals de vuurwerkramp niet zonder meer te koppelen is aan signatuur van een krant of nieuwsconcern. Wellicht dat de aard van het onderwerp en de thema's die hierbinnen aan bod komen, wel samenhang vertonen met framegebruik. Dit biedt een interessant aanknopingspunt voor vervolgonderzoek.
Item Type:Essay (Master)
Faculty:BMS: Behavioural, Management and Social Sciences
Subject:05 communication studies
Programme:Communication Studies MSc (60713)
Link to this item:https://purl.utwente.nl/essays/57613
Export this item as:BibTeX
EndNote
HTML Citation
Reference Manager

 

Repository Staff Only: item control page