University of Twente Student Theses
Effectieve(re) bestuursrechtspraak?!: een onderzoek naar een nieuwe werkwijze van bestuursrechtspraak
Kolhoop, A.F.D. (2011) Effectieve(re) bestuursrechtspraak?!: een onderzoek naar een nieuwe werkwijze van bestuursrechtspraak.
PDF
2MB |
Abstract: | Begin 2007 werd de bestuursrechtspraak geconfronteerd met de derde evaluatie van de Algemene wet bestuursrecht (afgekort: Awb). Uit dit onderzoek kunnen enkele harde conclusies worden getrokken, resumerend zijn de belangrijkste kritiekpunten: er is rechtsonzekerheid bij de burger, de burger weet niet wat hij van de rechter kan verwachten, er is een gebrek aan geschilbeslechtend vermogen bij de rechter en er bestaat een negatieve beeldvorming over het bestuursrecht. De centrale boodschap van de derde evaluatie Awb is dat de rechter zich actiever en creatiever dient op te stellen om de rechtspraak effectiever te maken. De reactie hierop van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo is gelegen in het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’ (hierna ook: het Concept). Het Concept bestaat uit een aantal richtlijnen voor de rechter (en secretaris) waaraan de veronderstelling ten grondslag ligt, dat als deze zich daaraan houdt, effectief wordt rechtgesproken. In deze richtlijnen is een verdeling in een viertal onderdelen aan te brengen: autonomie van partijen, onderzoeken, informeren en beslechten. Halverwege 2010 is het Concept door de gehele sector algemeen bestuursrecht ten uitvoer gebracht. Nu, enige tijd later, is de sector bestuursrecht geïnteresseerd in de tot nu toe behaalde resultaten, vooral in de vraag of sprake is van effectieve(re) bestuursrechtspraak? De sector bestuursrecht wil hiervoor weten of het Concept wordt toegepast, of er effect is en of dit effect aan het Concept toe te schrijven is. Daarnaast wil men weten hoe in de toekomst verder met het Concept dient te worden gegaan. Evenzeer is men geïnteresseerd in wat de ervaringen van de verschillende actoren met het Concept zijn. Dit leidt tot de volgende centrale probleemstelling: Centrale probleemstelling: Hoe wordt het Concept Effectieve Bestuursrechtspraak in de bestuursrechtspraak van de rechtbank Almelo toegepast en in hoeverre worden de doelen van het Concept hierdoor (nog) bereikt? Door middel van de beantwoording van onderstaande onderzoeksvragen zal de centrale probleemstelling later in dit onderzoek van een antwoord kunnen worden voorzien: Onderzoeksvragen: Wat wordt verstaan onder ‘effectieve bestuursrechtspraak’ en hoe ziet het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’ van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo eruit? Op welke wijze is door de verschillende actoren toepassing gegeven aan het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’ en wat vinden deze betrokken partijen van de wijze waarop uitvoering aan het Concept wordt gegeven? Welke verschillen in werkwijze en prestaties zijn met betrekking tot de bestuursrechtspraak van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo sinds de invoering van het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’ waarneembaar? In hoeverre is de effectiviteit van bestuursrechtspraak toegenomen gegeven de toepassing van het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’? Op welke wijze dient de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo invulling te geven aan het ‘Concept Effectieve Bestuursrechtspraak’ met het Effectieve(re) bestuursrechtspraak?! 4 oog op goede toepassing en effectieve bestuursrechtspraak in de toekomst? Het onderzoek start met een beschrijving van enkel essentiële onderdelen van de bestuursrechtspraak. Hierbij is aandacht voor de ontwikkelingen die zich binnen het domein van het bestuursprocesrecht hebben voorgedaan. Om de centrale probleemstelling en de onderzoeksvragen te beantwoorden heeft verdieping in de literatuur over effectieve bestuursrechtspraak plaatsgevonden waarbij recent onderzoek aan bod komt. Hieruit kwam naar voren dat de belangrijkste elementen van effectieve bestuursrechtspraak tijdigheid, feitenvaststelling in beroep, finale geschilbeslechting en informeren zijn. Hierna is het Concept Effectieve Bestuursrechtspraak van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo beschreven. Voor de beantwoording van de overige onderzoeksvragen wordt gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden. Middels een proces van conceptualisering en operationalisering zijn enquêtevragenlijsten (survey onderzoek) en interviewvragenlijsten opgesteld, het kwalitatieve deel van dit onderzoek. Hiervoor zijn twee verschillende enquêtevragenlijsten voor twee verschillende respondentengroepen opgesteld. Het survey onderzoek is gehouden onder rechters en secretarissen en onder de professionele partners van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo. Interviews zijn gehouden met rechters en secretarissen van de sector bestuursrecht. Aanvullend is gebruik gemaakt van gegevens uit het interne registratiesysteem en uit dossiers van beroepszaken. De verkregen informatie en gegevens zijn geanalyseerd in het zesde hoofdstuk waarbij gebruik is gemaakt van het statistische software programma SPSS. De conclusies wat betreft toepassing van en tevredenheid over (werken met) het Concept zijn voor de verschillende elementen van het Concept in het laatste hoofdstuk beschreven. De algehele conclusie die kan worden getrokken is de volgende: de algemene tevredenheid van de professionele partners over de manier van zaaksbehandeling door de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo is als tevreden aan te merken en wordt het gemiddelde cijfer van een 7,6 gescoord. De mate van tevredenheid van de professionele partners voor de verschillende onderdelen van effectieve bestuursrechtspraak vertoont een samenhang. Over het algemeen zijn de rechters en secretarissen tevreden over het Concept. Deze algehele tevredenheid over de manier van werken met (de richtlijnen van) het Concept in de praktijk wordt door de medewerkers beoordeeld met een 7,3. Hierdoor kan worden gesteld dat zowel de professionele partners als de medewerkers van de sector bestuursrecht tevreden zijn over (werken met) het Concept. Wat betreft de toepassing van het Concept komt uit het survey onderzoek en de interviews het beeld naar voren dat sprake is van een andere werkwijze en dat het Concept wordt toegepast. Hoewel niet aantoonbaar is kunnen worden gemaakt door middel van ‘harde’ cijfers uit het interne registratiesysteem dat sprake is van een andere werkwijze, zijn er ook geen aanwijzingen naar voren gekomen waaruit een contraire indicatie blijkt. De cijfers uit het interne registratiesysteem laten geen bijzonderheden zien waaruit kan worden afgeleid dat sprake is van een verandering in de werkwijze. Geen significante verschillen zijn waarneembaar in de manier van afdoening van beroepszaken. Ook in het aantal gelaste comparities zijn geen in het oog springende verschillen waarneembaar. Uit een Effectieve(re) bestuursrechtspraak?! 5 aantal tussenuitspraken in het kader van de bestuurlijke lus blijkt dat in de meeste gevallen expliciet wordt gewezen op het één kans beleid. Ondanks het feit dat het gebrek niet altijd naar behoren wordt hersteld, worden de beroepszaken wel definitief beslecht in het kader van het Concept. De bestuurlijk lus is een goed instrument om tot definitieve geschilbeslechting (volgens het Concept) te komen. Het Concept heeft invloed op de werkwijze van de medewerkers van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo, maar daarnaast zijn er ook andere factoren van invloed op deze werkwijze. Naast het Concept zijn natuurlijk ook de ontwikkelingen op het gebied van de wetgeving en jurisprudentie van invloed geweest op de werkwijze van de rechters en secretarissen van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo. Vaker en meer gestructureerd wordt geïnformeerd over de mogelijkheid tot herstel. De wettelijke formele bestuurlijke lus heeft hier ook invloed op gehad, de wetgever heeft duidelijk geïnstrueerd dat onderzoek dient te worden gedaan naar de mogelijkheden tot herstel. De inzet van de mogelijkheden tot definitieve geschilbeslechting zijn veelvuldig onderwerp van uitspraak van de Afdeling geweest waardoor de inzet van deze mogelijkheden wordt gestuurd, een gewone gegrondverklaring volstaat niet meer volgens de huidige jurisprudentie. Ook de discretionaire ruimte die de medewerkers bezitten is van invloed op hun werkwijze. In principe bepalen zij zelf, binnen de grenzen, hoe zij hun werkzaamheden uitvoeren. Dit is juist een belangrijk aspect van de onafhankelijkheid van de rechtspraak, deze laat zich niet beïnvloeden door beleidsmatige aspecten. Aan de hand van het gedane onderzoek kan worden gesteld dat het Concept wordt toegepast door de medewerkers van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo. Niet alle richtlijnen van het Concept worden even strikt toegepast, waarbij ook een verschil tussen de rechtsgebieden waarneembaar is, maar desalniettemin wordt aangegeven dat een verandering in de werkwijze merkbaar is. De nieuwe werkwijze volgens het Concept is geen complete verandering, het is een andere concrete benadering die past binnen het wettelijk kader. Het Concept is zo abstract geformuleerd dat voldoende mogelijkheden voor de medewerkers van de sector bestuursrecht blijven bestaan voor het hanteren van een eigen werkwijze. De variatie van zaken maakt een standaardwerkwijze lastig, behalve op abstract niveau. Over het algemeen werd het Concept door de medewerkers overwegend positief ontvangen. Ze waren het eens dat een verandering noodzakelijk was, maar desondanks stonden enkele rechters er wel wat sceptisch tegenover. Mogelijke weerstand had vooral betrekking op de rol van de rechter in de procedure, deze is niet een soort procesvertegenwoordiger. Het Concept wordt door de medewerkers niet ervaren als een beperking in hun professionele autonomie. Het Concept wordt zelfs ervaren als een verrijking van de werkwijze. Het Concept is zo abstract geformuleerd dat het voldoende mogelijkheden biedt om een eigen werkwijze te hanteren. Het is te zien als een zeer belangrijk gegeven dat de medewerkers van de sector zo massaal positief achter het Concept staan. De kracht van het Concept schuilt grotendeels waarschijnlijk dan ook in het feit dat het is voortgekomen uit zelfeducatie vanaf de werkvloer en niet van bovenaf is opgelegd. Een actievere houding van de rechter is merkbaar. Een actieve houding van de rechtbank in de voorfase lijkt zijn vruchten af Effectieve(re) bestuursrechtspraak?! 6 te werpen in de latere fase van de zaaksbehandeling. Deze actieve houding is waarneembaar op het gebied van bewijs bijbrengen, actief onderzoeken, het vragen om aanvullende informatie, het begeleiden van partijen, het actief informeren en de definitieve beslechting van geschillen. Sprake is van effectievere bestuursrechtspraak volgens de gedachtegangen van effectieve bestuursrechtspraak. Er zijn duidelijke aanwijzingen, en geen falsificaties, dat het Concept invloed heeft gehad op de huidige werkwijze van de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo. Hierdoor kan gesteld worden dat het Concept heeft bijgedragen aan effectieve(re) bestuursrechtspraak. Sprake is van effectieve(re) bestuursrechtspraak. Aangegeven wordt door de medewerkers dat het Concept wordt toegepast, de professionele partners geven ook aan een verandering in de werkwijze waar te nemen. In het zesde hoofdstuk waar de resultaten van het onderzoek zijn besproken is naar voren gekomen hoe het Concept precies in de bestuursrechtspraak van de rechtbank Almelo wordt toegepast. Over het algemeen zijn de medewerkers tevreden over (werken met) het Concept en zijn de professionele partners tevreden over de zaaksbehandeling door de sector bestuursrecht van de rechtbank Almelo. In dat opzicht kan worden gesteld dat sprake is van doelbereiking. Hoewel sprake is van effectievere bestuursrechtspraak blijven er mogelijkheden tot verbetering bestaan. Afsluitend worden nog enkele kanttekeningen geplaatst die aanleiding geven tot discussie. Ten slotte worden nog enkele aanbevelingen voor nader onderzoek en de praktijk gedaan |
Item Type: | Essay (Master) |
Clients: | Rechtbank Almelo, sector bestuursrecht |
Faculty: | BMS: Behavioural, Management and Social Sciences |
Subject: | 88 social and public administration |
Programme: | Public Administration MSc (60020) |
Link to this item: | https://purl.utwente.nl/essays/62285 |
Export this item as: | BibTeX EndNote HTML Citation Reference Manager |
Repository Staff Only: item control page